Choć w Polsce przyjęło się, że do tego sakramentu przystępują uczniowie trzeciej klasy szkoły podstawowej, Kościół dopuszcza wyjątki — zarówno wcześniejsze, jak i późniejsze przyjęcie eucharystii. Co ważne, nie każde dziecko automatycznie zostaje dopuszczone do komunii. W grę wchodzą konkretne warunki, których niespełnienie może skutkować odmową.

Zgodnie z wieloletnią praktyką duszpasterską, dzieci przystępują do pierwszej komunii świętej zazwyczaj w wieku ośmiu–dziewięciu lat. Ale Kodeks Prawa Kanonicznego oraz dokumenty Kościoła otwierają furtkę na indywidualne decyzje duszpasterzy. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest zarówno przyspieszenie, jak i opóźnienie momentu przyjęcia sakramentu.

Pierwszy wyjątek przewiduje wcześniejsze przyjęcie komunii przez dziecko poważnie chore, które może nie doczekać terminu wyznaczonego przez parafię. Warunkiem jest jednak zdolność do odróżnienia Ciała Chrystusa od zwykłego chleba oraz umiejętność przyjęcia sakramentu z należnym szacunkiem.

Drugi wyjątek wprowadził papież Jan Paweł II. Dotyczy on dzieci, które – choć młodsze – same wykazują dojrzałość duchową i świadomie pragną przyjąć Jezusa w eucharystii. W takim przypadku ostateczna decyzja należy do proboszcza, który musi ocenić poziom przygotowania i intencję dziecka.

Nie każdy jednak zostaje dopuszczony do pierwszej komunii. Kościół stawia wyraźne wymagania. Dziecko musi:

  • być ochrzczone,
  • przystąpić wcześniej do sakramentu spowiedzi,
  • przejść przygotowanie liturgiczne i katechetyczne (nauka modlitw, udział w lekcjach religii i mszach świętych),
  • wychowywać się w duchu wiary.

To ostatnie kryterium bywa kontrowersyjne. Jeśli rodzice nie są wierzący lub nie praktykują – czyli nie uczestniczą w życiu Kościoła – kapłan może uznać, że nie zapewniają dziecku odpowiedniego duchowego środowiska. W takim przypadku może odmówić dopuszczenia dziecka do komunii. Zdarza się też, że księża podejmują próbę nawrócenia rodziców – zachęcając ich do spowiedzi, udziału w mszach, a nawet pielgrzymkach.

Kościół podkreśla, że pierwsza komunia to nie tylko piękna ceremonia, ale przede wszystkim sakrament wymagający dojrzałości wiary. Kapłani mają więc obowiązek dbać, by przyjmujący eucharystię byli na to duchowo gotowi. Dla rodzin oznacza to, że – niezależnie od kalendarza i przyjętych dat – komunia święta nie powinna być traktowana wyłącznie jako uroczystość, lecz jako początek głębszej relacji dziecka z Bogiem.